Naar aanleiding van Miguel Mañara

Uit het Reformatorisch Dagblad van gisteren (interview met uw bloghouder door Enny de Bruijn):

U voelt zich sterk aangesproken door het werk van Luigi Giussani, de grondlegger van Gemeenschap en Bevrijding.

„Giussani noemde zichzelf opvoeder, geen theoloog. Hij ziet opvoeding niet als regels aanleren, maar als een ”binnenleiden in de werkelijkheid als geheel”, waarbij ook de betekenis ervan is inbegrepen. Opvoeding moet een jongere laten ontdekken dat er iets in hem zit waarmee hij alles kan beoordelen – de Bijbel noemt dat ons ”hart”. We moeten alles ‘vergelijken’ met ons hart, ook wat door de christelijke traditie tot ons komt. Christus komt als antwoord op ons mens-zijn, maar dan moet ik mijn mens-zijn wel voelen, want zoals de protestantse theoloog Niebuhr opmerkt, niets is ongeloofwaardiger dan het antwoord op een niet-gestelde vraag.”

Dan gaat u uit van een menselijk vermogen om de waarheid te herkennen. Is dat vermogen wel betrouwbaar?

„Ons vermogen om de waarheid te herkennen, is door de erfzonde minder aangetast dan ons vermogen om het goede te doen. Ik weet dat veel protestanten dat anders zien, maar het lijkt me te stroken met de ervaring. En laten we niet vergeten dat de eerste vraag van Christus Zelf aan de eerste discipelen was: Wat zoeken jullie?”

Moet je je eigen subjectieve inzicht als norm nemen om te bepalen of iets waarheid is?

„Mijn hart, het orgaan om de waarheid te herkennen, maak ik niet zelf, dat tref ik in mezelf aan, het is mij gegeven. Ik moet het wel zelf gebruiken, ik moet zelf het christelijke voorstel beoordelen, anders raak ik nooit overtuigd. Maar dan wel het voorstel zoals dat aangereikt wordt door Christus in de Kerk, niet zoals ik dat zelf uitleg.”

Daar zit een verschil met de reformatorische traditie.

„De reformatorische traditie schiet hier door naar twee kanten: enerzijds stelt ze, al te extreem, dat de mens niet in staat is iets goeds te kiezen; anderzijds zou hij wel in staat zijn de Schrift en openbaring zelf met zekerheid 
uit te leggen. Maar katholieken 
en protestanten hebben allebei hun eigen valkuilen. Katholieken lopen eerder het risico van een zekere luiheid en conformisme: we hebben Christus, en dus zijn we er. Jawel, maar we moeten nog helemaal gaan ontdekken wat Christus is, door Hem te ‘vergelijken’ met en Zich te laten ‘bewijzen’ in alle omstandigheden van het leven. Dat is christelijke cultuur.”

Ziet u ook overeenkomsten tussen protestanten en rooms-katholieken?

„De gedeelde gehechtheid aan Jezus Christus maakt ons meer broeders en zusters dan de nauwste bloedbanden. Verder lijken in Nederland protestanten veel meer aan cultuur te doen dan katholieken, bijvoorbeeld via hun eigen scholen, [...] bladen, [...] partijen.”

Tijdens de culturele Avonden aan de Aa die u organiseert, laat u dus rustig óók protestantse sprekers optreden.

„Precies daarom. Die avonden zijn echte ontmoetingen. Dominee Huib Klink heeft hier in Den Bosch prachtig gesproken over de katholieke roman ”Het rode paard” van Eugenio Corti. Hij heeft dat boek naar Nederland gehaald en laten uitgeven door een protestantse uitgeverij. En wat politiek betreft zie ik bij Bart Jan Spruyt een grote gevoeligheid voor wat zich in onze cultuur afspeelt. Maar als het om theologie gaat, is de grootste op dit moment toch paus Ratzinger, die in staat is het christelijke voorstel fascinerend aan te bieden aan de mens van deze tijd.”

De boeken die u vertaalt staan ook in het licht van dat grote doel?

„Die teksten zijn een instrument binnen de beweging Gemeenschap en Bevrijding. Giussani liet zijn studenten altijd boeken lezen die het mens-zijn uitdrukten en zo ons hart opvoeden. Ik raakte zelf aanvankelijk door die literatuur aangetrokken: Henrik Ibsen, Graham Greene, Flannery O’Connor, Sigrid Undset.

De tekst van Oscar Milosz over Miguel Mañara –de historische Don Juan– past in dat rijtje: die laat zien hoe een mens alles geprobeerd heeft om het geluk te vinden, maar pas echt gelukkig wordt als hij zich openstelt voor het Mysterie. Wat de tekst van Luigi Giussani over opvoeding betreft: er is een groot gebrek aan heldere ideeën over opvoeding, en het christendom heeft ook op dit punt echt iets nieuws te bieden. Het lezen –of vertalen– van die boeken is ook voor mezelf belangrijk. Als ik niet in alles om me heen zie dat Christus waar is, zou ik uiteindelijk ergens anders heen gaan.”


Het risico van de opvoeding, Luigi Giussani; ISBN 978 90 81695 015; 76 blz.; € 14,99; 
Miguel Mañara, Oscar Milosz; ISBN 978 90 81695 008; 66 blz.; € 17,95; uitg. Stichting Levende Mens, Leiden