Iets overtuigt er niet in de commentaren.
Ze zijn begrijpelijk, natuurlijk.
Tegenover het mysterie van zo'n verschrikkelijke gebeurtenis hebben we houvast nodig, grond om op te staan, redenen.
Maar iets ontbreekt er. Niet alleen in de commentaren die min of meer triomfantelijk Breiviks ideologie en 'vrienden' identificeren, maar ook in die welke terecht vragen om nuancering.
Men analyseert de teksten waarin Anders Breivik zijn denkwereld uiteenzet. Nu de dader nog leeft, zal hij zijn handelingen kunnen toelichten. Vanuit die teksten en verklaringen, door observatie van Breivik en zijn achtergrond, - zo lijkt het - zal het kwaad bij zijn lurven gepakt kunnen worden, opgesloten en uitgespuwd; vervolgens zullen de ware medeplichtigen - mensen en ideeën - gevonden, geïsoleerd en geëlimineerd kunnen worden... en als we daarmee klaar zijn, zullen we eindelijk weer verder kunnen met waar we mee bezig waren.
Maar is Anders Breivink echt niets anders dan een eenzame wolf, een donker paard, eventueel in (ideologisch) gezelschap van andere (anti-islamitische, vrijmetselaars-, wat u maar wilt) eenzame wolven en donkere paarden?
Ik vrees, nee ben ervan overtuigd, dat de kwestie veel dieper ligt en dat we er met analyse, isolatie en eliminatie niet uitkomen.
Het kwaad is verschrikkelijk.
Het kwaad is irrationeel.
En het kwaad zit - als verschrikkelijke, duistere maar reële mogelijkheid - in iedere mens. Meer nog, het manifesteert zich vele malen per dag in het denken en handelen van ieder van ons. Wie dat niet ziet, kijkt heel slecht (een kijkfout die enigszins begrijpelijk is omdat we het goede verlangen; daarom stelt de manifestatie van het kwaad ons altijd erg teleur, zeker als het uit onszelf voortkomt, en proberen we het niet te zien [en we worden daar sociaal erg bij geholpen]). Iedereen kan constateren dat er in hem een authentiek verlangen naar het goede en schone zit; maar tegelijkertijd een vreemde, onredelijke neiging om daaraan tegengestelde handelingen te verrichten.
De Kerk noemt deze puur menselijke ervaring gevolg van de 'erfzonde'.
Het is belangrijk om dit te zien. Als de mens dit niet ziet of niet erkent, niet geholpen wordt of zich niet laat helpen, als hij niet gecorrigeerd en ondersteund wordt, dan gaat hij, zoals dat heet, van kwaad tot erger. Dan wordt verkeerde gedachte verkeerde handeling, verkeerde handeling verkeerde gewoonte, verkeerde gewoonte verkeerde theorie, verkeerde theorie nieuwe, radicalere handelingen enzovoorts (dit heet de vicieuze cirkel, de spiraal van de ondeugd).
Hoevaak hebben we de afgelopen eeuwen niet gezien - nee, Breivik is niet de eerste misdadiger met een ideaal, en hij zal de laatste niet zijn! - dat schitterende politieke idealen, langzaam losgepeuterd van de eerbied voor de Mens Als Zodanig (want Gewild Door Het Mysterie), aanleiding werden voor de verschrikkelijkste bloedbaden? Ook anderen dan Breivik hebben honderden pagina's "filosofie" geschreven; enkelen ervan hadden zelf een wapenvergunning of anderszins macht, en waren bereid de ideeën om te zetten in handelingen.
Breivik was niet de eerste en hij zal niet de laatste zijn. Onjuiste gedachten; verkeerde handelingen; herhaling van dezelfde verkeerde handelingen; het goedpraten ervan; het theoretiseren ervan; het onderwijzen ervan (aan jezelf, op internet...), het uitvoeren ervan. Gebrek aan correctie. Gebrek aan gemeenschap. Gebrek aan ondersteuning, gebrek aan iemand die je "aan je haren uit het moeras kan trekken". Gebrek aan 'REDDING'...
“Arme ik, wie zal mij redden uit dit bestaan dat beheerst wordt door de dood?” roept Paulus uit, die precies dezelfde ervaring heeft als wij hier en nu. Als ik (niet alleen A.A.B.) het goede wil en het verkeerde doe, waarop kan ik dan nog hopen? Waarop kunnen we hopen en bouwen? Analyse? Isolatie? Oppervlakkigheid?
Het hoge woord moet eruit, ook, JUIST in een context als deze. Alleen God kan de mens redden. Alleen het Mysterie dat de mens gemaakt heeft, en hem dus kent, kan hem ook verlossen! Wij kunnen ons niet aan onze eigen haren uit het moeras trekken!
In het verleden, en nu nog buiten de Westerse wereld, hebben de mensen dit altijd beseft; en naar verlossing gezocht.
Maar op dit moment denkt de Westerse mens (de afgelopen eeuwen alleen de elite, nu bijna alle individuen) dat hij geen verlossing meer nodig heeft. Dat de mens en de wereld, zoals ze zijn, af zijn. Dat alleen nog een paar anachronistische randverschijnselen geëlimineerd hoeven te worden (maar dit dacht Hegel al; en Marx; en Hitler; en Mao; en allerlei hedendaagse politici en theoretici; en honderden miljoenen geëlimineerde randverschijnselen later, zit de wereld nog precies hetzelfde in elkaar). Want deze opvatting verraadt een groot gebrek aan besef omtrent de werkelijke situatie van de mens en de wereld. Er is een gebrokenheid in de mens en in de wereld, die schreeuwen om verlossing, om redding! Als we dat niet beseffen, pakken we de ziekte niet aan, maar doen we aan symptoombestrijding!
En de symptomen zullen alleen maar erger worden.
We moeten niet isoleren, maar opvoeden.
We moeten de krachten bevorderen, die de mens meer mens maken. Die zijn leven groots en betekenisvol doen zijn, zonder dat hij toevlucht hoeft te nemen tot absurde, onredelijke acties om zich een plaats te verwerven in de geschiedenisboeken.
Het gezin, de school en de Kerk moeten hun opvoedkundige verantwoordelijkheid weer ter harte nemen, er niet vanuit gaan dat iedereen vanzelf goed opgroeit. En de samenleving moet die scholen bevorderen en ondersteunen.
En opvoeden betekent niet in de eerste plaats: leren niet te roken voor je achttiende, maar opvoeden betekent de betekenis van het leven meegeven.
Waarom zijn we op de wereld, wie heeft ons hier gewild, wie zijn we eigenlijk?
We moeten Christus vragen en smeken de wereld, onze wereld, ook het Westen, van binnenuit (nog eens) te veranderen. Niet alleen de fysieke slachtoffers. Niet alleen de dader van nu.
En niet alleen vroeger, niet alleen tweeduizend jaar geleden (maar ook niet alleen tot vijftig jaar geleden): nu moet Christus de wereld van binnenuit veranderen.
Heer, wees aanwezig, kom met uw opvoedende, omvormende, menselijke makende kracht in de wereld, hier en nu. Laat ons niet alleen, red ons.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten