Haken en ogen aan het advies-Lindenbergh: wie heeft er belang bij de (financiële) verantwoordelijkheid niet bij de daders maar bij de Kerk te leggen?

Korte bespreking van het vandaag uitgebrachte advies van de commissie-Lindenbergh aan de Nederlandse bisschoppen en congregatie-oversten, over financiële compensatie na sexueel misbruik van minderjarigen: de letterlijke tekst van de voorgestelde compensatieregeling, met tussen vierkante haken mijn commentaar.

Artikel 1
Een ieder die als minderjarige seksueel is misbruikt door een persoon verbonden aan een Rkk instelling in Nederland [dus iedereen die misbruikt is door enige medewerker (ook de schoonmaker) van enige katholieke school (30% van alle scholen in Nederland), katholiek ziekenhuis enz., of hij nou binnen die instelling of ERBUITEN (!) misbruikt is; of de dader overleden is, maakt geen verschil (artikel 2); uit de toelichting (3.3) op de Regeling mag opgemaakt worden dat iemand 'functionaris' of 'gezonden' moet zijn om te gelden als 'verbonden' aan een RK instelling; katholieken, verbonden aan een RK parochie (4.000.000 personen), lijken zo niet onder de regeling te vallen, al doen de bewoordingen van dit artikel anders vermoeden; -vh] heeft onder deze regeling (hierna: de Regeling) aanspraak op een financiële compensatie naar billijkheid. Zij die een beroep doen op compensatie onder de Regeling worden hierna aangeduid als aanvragers. Toegang tot de Regeling is voor aanvragers kosteloos.

Artikel 2
De Regeling geldt ongeacht of een vordering tot schadevergoeding is verjaard [Waarom? Verjaring is een fundamenteel concept in de menselijke rechtspraak; niet in de laatste plaats omdat het heel moeilijk is om de toedracht vast te stellen van iets wat heel lang geleden gebeurd is (denken we aan de Ter Schure-hoax) -vh]. Beroep op de Regeling staat ook open voor aanvragers die eerder een financiële compensatie van de dader of de bij de dader betrokken Rkk instelling ontvingen zonder dat zij daartegenover de dader of de betrokken Rkk instelling finale kwijting gaven, zij het dat eerder ontvangen bedragen op de compensatie onder de Regeling in mindering worden gebracht.

Artikel 3
Er bestaan vijf categorieën van financiële compensatie:
1. in geval van seksueel getinte handelingen of uitlatingen waardoor de lichamelijke of geestelijke integriteit werd geschonden, anders dan handelingen bedoeld in de hierna volgende categorieën: compensatie tot € 5.000;
2. in geval van betasting van intieme delen: compensatie van € 7.500;
3. in geval van een langere periode van betasting van intieme delen, afhankelijk van frequentie, zwaarte en bijkomende omstandigheden: compensatie tussen € 10.000 en € 20.000;
4. in geval van eenmalige tot enkele malen verkrachting: compensatie van € 25.000;
5. in uitzonderlijke gevallen van seksueel misbruik [de toelichting (3.4) zegt hierover: "Bij uitzonderlijke gevallen kan bijvoorbeeld worden gedacht aan een langere periode van verkrachtingen, groepsverkrachting of ander zeer ernstig seksueel misbruik met blijvende lichamelijke schade. De uitleg en afbakening van het begrip uitzonderlijke gevallen is aan de Compensatie Commissie" -vh] of in gevallen bedoeld in categorieën 3 en 4 waarin de vermogensschade van de aanvrager door het seksueel misbruik substantieel is en het causaal verband tussen het seksueel misbruik en die schade niet aan gerede twijfel onderhevig is: compensatie tot een maximum van € 100.000 [toelichting (3.4): "Gezien de bijzondere ernst van het misbruik, en omdat substantiële schade als gevolg van het misbruik in dit soort gevallen voor de hand ligt, moet de Compensatie Commissie hier veel ruimte hebben om een hogere compensatie toe te kennen". Maar blijkens dezelfde toelichting (3.4) is het hoogste smartengeld dat de Nederlandse rechter de afgelopen tien jaar - en dat in een zeer uitzonderlijk geval - heeft toegewezen voor sexueel misbruik: 36.000 euro. Niet duidelijk is waarom de maximaal door de Kerk te betalen compensatie driemaal hoger moet liggen -vh].

Artikel 4
Het bewijs van seksueel misbruik, van de aard daarvan en van relevante bijkomende omstandigheden kan onder de Regeling uitsluitend worden geleverd voorafgaande aan het verzoek tot compensatie door overlegging van:
- een gedateerd stuk bevattende een schriftelijke erkenning door de dader van het gepleegde misbruik, de aard daarvan en de bijkomende omstandigheden, aan de echtheid waarvan de Compensatie Commissie niet twijfelt;
- een gedateerd stuk bevattende een schriftelijke erkenning van het gepleegde misbruik, de aard daarvan en de bijkomende omstandigheden door de bij de dader betrokken Rkk instelling aan de echtheid waarvan de Compensatie Commissie niet twijfelt [in het geval van de Ter Schure-hoax hadden de salesianen zo'n verklaring afgegeven; wel wetend dat er 'flink wat' misbruik gebeurd was (in het bepaald pedofilofiele klimaat binnen de Nederlandse salesianen), gingen ze de individuele gevallen niet meer na; en zo lieten ze gebeuren dat de naam van een grote medebroeder en bisschop door het slijk gehaald werd - niemand die het voor zijn goede naam opnam, behalve kerkhistoricus Van Schaik -vh];
- een door de aanvrager en de dader of de bij de dader betrokken Rkk instelling voor akkoord ondertekende verklaring over het gepleegde misbruik, de aard daarvan en de bijkomende omstandigheden als uitkomst van een door hen doorlopen bemiddelingstraject, voorzien van een datum en mede ondertekend door de bemiddelaar, met vermelding van diens naam en adres;
- een schriftelijk advies van de Beoordelings- en Adviescommissie (BAC) van de Landelijke Instelling Hulp en Recht waarin de klacht gegrond werd verklaard;
- een in kracht van gewijsde gegaan, op tegenspraak gewezen Nederlands strafvonnis;
- een in kracht van gewijsde gegaan, op tegenspraak gewezen Nederlands civielrechtelijk vonnis, niet zijnde een uitspraak in kort geding of een uitspraak in een deelgeschil.

Artikel 5
De categorie indeling en vaststelling van het compensatiebedrag geschieden door een Compensatie Commissie. Deze staat organisatorisch en inhoudelijk [inhoudelijk, wat betekent dat? Mogen er geen katholieken in zitten (4 miljoen Nederlanders)? Zijn die daar te onbetrouwbaar voor? -vh] los zowel van de Rooms katholieke kerk in Nederland als van de Landelijke Instelling Hulp en Recht. Uitspraken van de Compensatie Commissie binden de betrokken Rkk instelling in Nederland [zonder mogelijk weerwoord van de betrokken RK instelling? Of de beschuldigde DADER ZELF? -vh].

Artikel 6
De Compensatie Commissie kan aan partijen alle inlichtingen vragen die zij nodig acht, inlichtingen met betrekking tot eerder ontvangen vergoedingen wegens seksueel misbruik of inlichtingen in verband met de verkrijging of de echtheid van het overgelegde bewijs daaronder begrepen.

Artikel 7
De waardering van het overgelegde bewijs van seksueel misbruik, van de aard daarvan en van de bijkomende omstandigheden met het oog op categorie indeling geschiedt op basis van schriftelijke stukken.

Artikel 8
Indien de aanvrager in aanmerking komt voor indeling in categorie 3 of 4, maar verzoekt om indeling in categorie 5 wegens de omvang van zijn vermogensschade, geschiedt de indeling in categorie 5 op voorlopige basis.

Artikel 9
In alle gevallen van indeling in categorie 5 krijgt de aanvrager gelegenheid om de omvang van zijn vermogensschade en het causaal verband tussen het seksueel misbruik en die schade toe te lichten. Deze toelichting geschiedt in beginsel schriftelijk. De bij de dader betrokken Rkk instelling wordt op deze punten gelegenheid gegeven tot verweer [alleen bij indeling in categorie 5; bij indeling in de overige categorieën - met compensatie tot 25.000 euro - krijgt de instelling - of de DADER - geen gelegenheid tot verweer -vh].

Artikel 10
In alle gevallen van indeling in categorie 5 kan de Compensatie Commissie verlangen dat de aanvrager zich onderwerpt aan medische of psychologische expertise door deskundigen als door de Compensatie Commissie aangewezen. De kosten van deze expertise worden voorgeschoten door de Compensatie Commissie en komen ten laste van de betrokken Rkk instelling.

Artikel 11
De Compensatie Commissie kan een aanvrager die voorlopig was ingedeeld in categorie 5 definitief indelen in categorie 3 of 4 indien door haar wordt vastgesteld dat de omvang van zijn vermogensschade en/of gerede twijfel aan het causaal verband handhaving in categorie 5 niet rechtvaardigen.

Artikel 12
In alle gevallen van een definitieve indeling in categorie 5 komen de redelijke kosten van rechtsbijstand van de aanvrager gemaakt in de procedure onder deze Regeling voor vergoeding door de betrokken Rkk instelling in aanmerking, tot een maximum gelijk aan 15% van de toe te wijzen compensatie. De kosten van verweer aan de zijde van de betrokken Rkk instelling blijven in alle gevallen voor rekening van die instelling.

Artikel 13
Erfgenamen onder algemene titel hebben te zamen binnen categorieën 1 tot en met 4 van de Regeling 50% van de aanspraken van het overleden slachtoffer. Zij hebben geen toegang tot categorie 5. Andere rechtverkrijgenden dan erfgenamen onder algemene titel kunnen onder de Regeling geen aanspraken doen gelden.

Artikel 14
De Compensatie Commissie stelt met inachtneming van het vermelde in de Regeling en het bij de Regeling behorende advies van de Commissie Lindenbergh haar eigen reglementen en procedures vast.

Artikel 15
De interpretatie van de Regeling is voorbehouden aan de Compensatie Commissie. De Compensatie Commissie houdt bij haar interpretatie van enig onderdeel van de Regeling rekening met een eventuele toelichting daarop in het bij de Regeling behorende advies van de Commissie Lindenbergh.

Artikel 16
De leden van de Compensatie Commissie oordelen als goede vrouwen/mannen naar billijkheid, zij het dat van het gestelde in de Regeling niet kan worden afgeweken.

Artikel 17
De uitspraak geschiedt schriftelijk. Een toewijzende uitspraak wordt door de Compensatie Commissie gelijktijdig toegezonden aan aanvrager, betrokken Rkk instelling en Rkk waarborginstantie. Betaling van de compensatie dient te geschieden binnen zes weken na de uitspraak.

Kortom, met deze Regeling kan degene die (weliswaar ten onrechte) Ter Schure beschuldigde van sexueel misbruik - misbruik dat (weliswaar eveneens ten onrechte) door de salesianen schriftelijk erkend werd - nogmaals compensatie vragen - tot 100.000 euro - waarvan dan wel de eerder ontvangen 16.000 euro zullen worden afgetrokken. De Kerk heeft - na de schriftelijke erkenning door een van haar instellingen of de dader - geen gelegenheid tot verweer en zal eenvoudigweg moeten betalen. En het staat de aanklager vrij alsnog een civiele procedure te starten.

Nog iets: ik zal niet de enige zijn die op een in naam katholieke school van vrijdenkende docenten "sexueel getinte uitlatingen" over zich heen heeft gekregen die als zodanig mijn "geestelijke integriteit" hebben geschonden (zo werden wij als veertienjarigen verplicht schunnige toneelvoorstellingen als 'Het begeren onder de olmen' bij te wonen). Als ik dit op papier kan krijgen, kan mij een schadevergoeding toegewezen worden tot vijfduizend euro.
Van wie precies?
Van de betrokken docent?
Van de school die hem in dienst had?
Voor deze kwestie moeten we naar de toelichting op de Regeling, die in het laatste artikel (3.9) zegt:

De feitelijke betaling van de compensatie en van kosten van rechtsbijstand dient te geschieden door de betrokken Rkk instelling. Deze voldoet ook de kosten van expertise aan de Compensatie Commissie. De Bisschoppenconferentie en de Konferentie van Nederlandse Religieuzen dienen te voorzien in een waarborginstantie die toeziet op tijdige betaling door de betrokken Rkk instelling en garant staat dat betaling binnen zes weken plaatsvindt.
Betaling geschiedt zonder dat van de gerechtigde tot compensatie finale kwijting ter zake van schadevergoeding wegens seksueel misbruik wordt verlangd.

Oftewel: de Bisschoppenconferentie en de KNR dienen een fonds in het leven te roepen dat alvast betaalt en de betaling vervolgens mag proberen te verhalen op de betrokken instelling (als die nog bestaat; als die (nog) geld heeft; als die bereid is dat geld terug te betalen (moet ze daartoe via een civiele procedure gedwongen worden? Zal de civiele rechter zo'n terugbetaalplicht, op grond van een buitengerechtelijke Regeling die de instelling misschien zelf nooit aanvaard heeft, erkennen? Onwaarschijnlijk)).
Voorbeeld: ernstig misbruik, vijftig jaar geleden, door de concierge van een katholieke lagere school, van zijn neefje (buiten de school); het misbruik is door hemzelf erkend; de Commissie kent 75.000 euro schadevergoeding toe. Het waarborgfonds van de Kerk betaalt binnen zes weken dit bedrag uit. Zal de lagere school - als ze nog bestaat - zulk verjaard, buiten de school gebeurd misbruik, willen betalen? Zal enige civiele rechter haar daartoe verplichten? Nee natuurlijk.

Ontvangen betaling neemt niet weg dat het slachtoffer alsnog naar de rechter kan stappen om via een civiele procedure nog eens schadevergoeding te eisen (bijvoorbeeld van de DADER ZELF).

Kortom: een regeling die erin voorziet dat op grond van zeer lichte bewijslast en ook zeer lichte vergrijpen, in saecula saeculorum (zonder verjaring), een expliciet niet-katholieke commissie zeer hoge schadevergoedingen vaststelt en die (niet door de DADER ZELF maar) door de Kerk laat betalen, die daarvoor een fonds in het leven moet roepen (met, gezien de schier oneindige groep mogelijke daders en vergrijpen, reële kans op faillissement).

En de grote afwezige in de regeling is de DADER ZELF.

Wie heeft er belang bij de aandacht (en de financiële afwikkeling) af te leiden van de daders naar de Kerk?

Gelukkig gaat het maar om een advies. Weliswaar adviseert WC-eend WC-eend, d.w.z. adviseert de commissie-Lindenbergh om het advies-Lindenbergh integraal over te nemen, "om de Regeling zonder reserve te aanvaarden, de in de Regeling genoemde Compensatie Commissie op zo kort mogelijke termijn te installeren, en financiële middelen zodanig beschikbaar te (doen) maken en houden dat volledige en vlotte nakoming van de uitspraken van de Compensatie Commissie in alle gevallen is verzekerd".

Maar niemand die daartoe verplicht.

In onze eenvoud delen wij de opvatting van het Vlaamse Interdiocesaan Pastoraal Beraad:

De lekenorganisatie vindt [...] niet dat de Kerk zelf voor een financiële compensatie van de slachtoffers moet zorgen. [...] ‘Als ik een verkeersongeval veroorzaak, moet ik daar ook zelf voor opdraaien. Hetzelfde principe moet gelden voor zedendelinquenten. Zij, en niemand anders, moeten de slachtoffers vergoeden.'